San Miguel de Oia é unha parroquia
ubicada na ribeira sur da Ría de
Vigo, no suroeste deste concello, a dez kilómetros da cidade, que ten por veciña a de San Salvador de Coruxo
polo noreste e San Xurxo de Saians ao noroeste. Os
lindes parroquiais quedaron recollidos
polo Catastro de Ensenada de
1753 :
...El de la feligresía de San Miguel de Oya que
contiene una isleta separada linda al levante y norte con la feligresía de San
Salvador de Coruxo por el poniente con la mar que se nombra de Toralla y sur
con el coto de Saianes cuya limitación principiando por la parte de levante con
la fuente que dice del Sapo que sirve de marco sigue el que llaman de Hermida o
Padrón y de este hasta la piedra de la Garza y sitio del Vao partiendo con la
feligresía de Coruxo y de aquí limitando con la mar pasa al riego de agua de la
molinera de Fortiñon y marco del sitio de
Lameiras desde el que dividiendo a la feligresía de Camos y citada de Coruxo va
a cerrar a la fuente del Sapo. El de la isleta llamada Toralla rodeada por
todas partes con la mar del mismo nombre
tiene de levante a poniente la decima
parte de una legua y de norte a
Sur la veintena y de circunferencia un
quinto...
 |
| Illa de Toralla. |
Durante séculos
a parroquia foi a célula territorial e social da Galicia rural. Ten
a súa orixe na cultura castrexa
que perviviu ata o período baixo román(séculos III-IV) cando se produce a
cristianización de Galicia, bautizando
os topónimos preexistentes coas novas
advocacións cristiáns; no caso
de Oia sería coa inclusión
do santo patrón San Miguel,
nome hebreo do arcanxo Sanctus Michael
que significa quen coma el?. Este
proceso cristianizador acompañábase
da construción dunha capela ou oratorio
nunha ubicación central do territorio ou
nun lugar de culto pagán anterior.
A actual división parroquial establecese na época sueva, cando se crea a estrutura da igrexa, baseada na Diócese e na parroquia, durante o reinado de Teodomiro(559-570), quedando fixados os límites territoriais das Dióceses e das parroquias nos Concilios de Braga(561) e de Lugo.
A actual división parroquial establecese na época sueva, cando se crea a estrutura da igrexa, baseada na Diócese e na parroquia, durante o reinado de Teodomiro(559-570), quedando fixados os límites territoriais das Dióceses e das parroquias nos Concilios de Braga(561) e de Lugo.
 |
| Mapa do antigo concello de Bouzas. |
San Miguel de Oia sitúase nunha ladeira do macizo formado polos montes de Coruxo, Chandebrito,
Camos, San Miguel, Priegue e Saiáns, que
alcanzan unha altura de 457 metros nos outeiros do Maúxo,
descende con distintos graos
de desnivel cara ao noroeste, formando un
triángulo, cunha superficie de 7,2
kilómetros cadrados repartida en tres
espazos claramente diferenciados: o propio monte situado na parte alta
onde se presentan as pendentes máis
pronunciadas , as terras de cultivo
cos lugares habitados que ocupan o espazo máis extenso
cun relevo sinuoso e irregular, e
a costa maiormente abrupta e rochosa con algún pequeno areal.
O monte da parroquia, situado ao sur da mesma
ocupa os espazos onde se alcanzan as maoires cotas de altitude, descende cara ao noroeste con distintos
graos de desnivel onde se localizan distintos outeiros graníticos como Rioseco e en cotas
inferiores, a carón do rego de Gontade o
enclave de Carballoso, cuberto noutro
tempo por un espeso souto de carballos e
amieiros.
No tempo dos nosos avós tiña distintos usos segundo fose comunal
ou privado. O primeiro estaba
deforestado, adicándose a pasto para o
gando e a batume para estrar as cortes. Había zonas de libre acceso onde
calquera veciño podía cortar toxo e outras parceladas con marcas, pedras ou estacas que eran usufrutuadas polos veciños. Cada casa-comuneiro dispuña de
dúas parcelas, unha na parte baixa
do monte e outra na alta. O resto de
terreo de uso forestal formábano as
tomadas, parcelas de propiedade privada,
adicadas a producir leña, madeira e batume, onde se acostumaba a plantar “toxo manso” unha
variedade menos leñosa que facía mellor cama aos animais nas
cortes e un esterco moi valorado. Mercábase a semente nas feiras e plantábase facendo pequenas covas. No resto
da parroquia aparecen pequenos enclaves boscosos, tamén propiedades: o Montenegro
e as Cerdeiras na Matoca, o Pinal de Xan de Crego por debaixo de cemiterio e o Pombal no Río da Igrexa, Liñares,
as Tomadas do Mar, as Castiñeiras e a tomada do Ferrancho ou a de Gontade, tamén na Mide preto
do mar, denominadas as tomadas de Treitas e as de Chandalba enriba de Os Caidos.
Por riba dos cantís de Cabo Estai había terreos baldíos ultilizados polos
veciños para o pastoreo.
Oia ten unha costa maioritariamente rochosa e batida polo mar con varias praias. A máis grande a de Canido, séguenlle as de Fuchiño tamén coñecido como Xunqueiro,
Barxa de Oia e Sobreira, sendo o resto da costa rochosa. Continúa pola pequena praia de A Buraca, despois as pedras de A Laxe e
O Petán, A Pedra do Cuco, Campocerrado, A furna , segue polo Apio e o Canto da Area. Estas dúas eran
praias pequeñas de area que se perderon co paso dos anos; continúa cos Seixos e, xa en Saiáns, a Praia da Novia e Fortiñon.
 |
| Praia da Buraca. |
No tempo dos nosos avós, a praia de
Canido era o centro da actividade
industrial da parroquia, tempo no
que o topónimo Canido aparece mesturado co de Toralla
en mapas e documentos onde atopamos denominacións como “ "as marismas
de Toralla” en referencia ao humedal das “Poulas”
ou a “Cordelería Ibérica de Toralla” nome desta factoría téxtil asentada neste lugar. Na súa memoria, publicada en 1887, realízase
a seguinte referencia á contorna:
...La mencionada parroquia de San Miguel de
Oya, en la cual se observa, junto a la ría, el delicioso lugar denominado
Toralla(que algunos llaman también el puerto de Canido), dista escasamente unha
hora, en lancha de vapor, de los muelles
de Vigo. De esta feligresía de Oya, que corresponde al Ayuntamiento de Bouzas, dicen
los cronistas que ha sido una población numerosa en tiempos de los fenicios y que se han hallado en ella preciosos
mosáicos y otros vestigios que acreditan este aserto...
A Illa de Toralla, hoxe destrozada polo urbanismo salvaxe para privilexio duns poucos, recibe o
nome do lugar fronte ao que se sitúa. A punta leste coñécese como Centoleira e a do oeste, como Curveiro. Ao norte estaba o Lago e ao sur tiña dúas pequenas praias; Area Grande ao leste e Area Pequena no oeste.
